Bergkapel

Een tijdelijke hulpkerk
In augustus 1940 werd begonnen met een grondige restauratie van de Hillegondakerk. Dit was hard nodig, de kerk dreigde van de heuvel af te glijden. De plannen van de architect Herman van der Kloot Meijburg lagen klaar. Ondanks dat het oorlogstijd was kon toch met de restauratie van de Hillegondakerk worden begonnen. Tijdens de restauratie konden tijdens de eerste werkzaamheden nog kerkdiensten plaatsvinden, maar al in oktober 1940 was nog maar 60% van de plaatsen beschikbaar. Voor een vlotte voortgang van de restauratie moest de kerk dicht. De kerkvoogdij wilde diensten in de Emmaschool gaan houden, maar dat stond de Duitse bezetter niet toe. Een lid van kerkelijke gemeente stelde toen een groot bedrag ter beschikking voor de bouw van een noodkerk.

In december 1940 kon de nieuwe hulpkerk worden gebouwd op de grond die welwillend in bruikleen werd afgestaan door de stichting 'Eigen Gebouw'. In een ijltempo van twee maanden kwam de hulpkerk gereed en kon in april 1941 in gebruik worden genomen. De architect was T. Burger uit Den Haag en de aannemer Jan Weber uit Rijswijk. De tijdelijke kerk had centrale verwarming, glas-in-loodramen en een orgel. Het pand werd in 1954, na een opknapbeurt, de Bergkapel genoemd. De Bergkapel was een houten gebouw met o.a. een halletje, een grote zaal en een consistoriekamer met ook een klein keukentje. Een bescheiden gebouw met een geheel eigen intieme sfeer. De afstand tussen de predikant, de organist en de kerkgangers is klein, het geeft het gevoel met elkaar in gesprek te zijn.

De Bergkapel werd als hulpkerk gebruikt van 1942-1944. In 1944-1945 werd de Bergkapel gebruikt als school voor de leerlingen van de door de Duitse bezetter gevorderde Emmaschool aan de Hilleniussingel. In de grote zaal zaten de leerlingen van klas 1-4 en in de consistoriekamer zaten de kinderen van klas 5 en 6. Daarna is de hulpkerk o.a. gebruikt om de kinderen uit de wijk elke dag van soepmaaltijden te voorzien.

Na de oorlog
De Bergkapel kreeg verschillende functies, maar werd weer echt kerk in 1948 toen de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden het gebouw van de kerkvoogdij mocht huren. Tot dan kwamen de vrijzinnig hervormden bijeen in Lommerrijk. Er vonden in de Bergkapel wekelijks kerkdiensten plaats, er waren kinderdiensten, catechisatie en bijbel-, film- en literatuurkringen. In 1953 werd ds. Mulder als predikant van de Bergkapelgemeente aangetrokken.

Eind jaren '50 en in de jaren ’60 en ’70 werden er poppentheater- en jeugdfilmvoorstellingen gehouden. Dit in de vakantietijd, maar ook op woensdagmiddagen. Een anekdote van een ervaring uit die tijd: “Rita spijbelde een keer op woensdagmiddag omdat er in de Bergkapel een film over Dik Trom werd vertoond. Daarvoor heeft ze heel veel straf gekregen: strafregels schrijven en een donderpreek dat ze nooit in de hemel zou komen.”.

In de jaren '60 vond er op zaterdagavonden een stuif-in plaats: rock & roll en beatgroepen. In de Bergkapel werden ook tentoonstellingen en kerstmarkten georganiseerd. De ruimte werd ook gebruikt voor vergaderingen en bijeenkomsten van allerlei instellingen waaronder ook de gemeente Rotterdam.

De kernactiviteit in de Bergkapel was natuurlijk de zondagse kerkdienst. Een mooi beeld van de diensten in de Bergkapel geeft de organist Cor van Esch: "Mijn eerste functie als organist was in de Bergkapel te Rotterdam-Hillegersberg. De Bergkapelgemeente - vrijzinnig - was een onderdeel van de Ned. Herv. Kerk. In de kapel stond een twee-klaviers pedaalharmonium. Op oudejaarsavond 1965 speelde ik mijn eerste, officiële kerkdienst. Op de kop af tien jaar later, nam ik afscheid op oudejaarsavond 1975. Het waren onvergetelijke jaren in de Bergkapel. Ik heb daar geleerd hoe je een gemeente kan begeleiden in het zingen. Ik kreeg volop de ruimte om mijn eigen stijl te ontwikkelen in het begeleiden. Ik wist mij ook onderdeel van de kerkdienst. Samenwerking met predikant, kerkeraadsleden en kerkgangers stonden centraal. Daarbij kwam de vrijheid om je godsdienst op je eigen wijze vorm te geven. Dat draag ik als een kostbaar geschenk in mijn leven mee.".

Sinds 1972 was er in de Bergkapel een samenwerking van de vrijzinnigen binnen de PKN en de Remonstrantse Gemeente Rotterdam. De Remonstranten hadden eerder hun kerkdiensten in het gebouw van de gereformeerden, 'De Brandaris' aan de Adrianalaan. De Bergkapel was ‘een echte plek’ in en voor de wijk. Een breed publiek werd bereikt. De jaarfolder van 2015 sprak van de Vrijzinnig Protestantse Bergkapelgemeente in Hillegersberg, Schiebroek, Terbregge, Ommoord, Zevenkamp en omgeving. 

Nieuwbouw
In de Oude Raadhuislaan werden in 1965 nieuwe appartementen gebouwd, de Bergkapel was toegankelijk via een poortje in die nieuwbouw en was gelegen in een binnenplaats tussen garages.

De Bergkapelgemeente was toe aan een nieuw orgel. In 1988 gaf de gemeente een bijzonder boekje uit waarvan de opbrengst bestemd was voor het nieuwe orgel. Het boekje bevatte recepten 'van vroeger'en moderne recepten, alle opgetekend door leden van de gemeente. In de geest van de tijd waren, zoals het voorwoord aangeeft, de recepten 'veelal afgestemd op een beperkte voorbereidingstijd'. 

In 1992 werd het interieur van de Bergkapel gerenoveerd. Van een min of meer kale kerkzaal werd het een decoratief liturgisch centrum.Tijdens de renovatie werden ook twee nieuwe gebandschilderde ramen aangebracht ter aanvulling op de 2 x 4 reeks aan beide zijkanten. Deze zijn gemaakt door mw. Nel van Baarle-van Nerum uit Bergschenhoek. In de tijd van de bouw (1942) waren er acht ramen, maar twee ramen sneuvelden. Aan de -bij binnenkomst- linkerkant waren de vier evangelisten met hun symbolen te zien. Aan de rechter zijde zijn op de ramen symbolen gebrandschilderd, alle in een cirkel gevat: het Christusmonogram, INRI, duif en oog.

Toch kwam er een eind aan de Bergkapel. De laatste dienst in de 'tijdelijke' Bergkapel vond plaats op 8 januari 2017. Het gebouw heeft meer dan 75 jaar een functie vervuld voor de lokale gemeenschap. Het gebouw is gesloopt voor de aanleg van een wooncomplex op het "Cossee-terrein". Niet alles van het gebouw is verloren gegaan: de belangrijkste glas-in-lood ramen zijn bewaard gebleven en zijn te zien in de consistorie van de Hillegondakerk.