Adriaanstichting

Het gebouw
In 1913 werd aan de Straatweg de eerste steen gelegd voor de Adriaanstichting aan de Straatweg 226: het tehuis voor gehandicapte kinderen, een initiatief van de familie De Monchy. Architect was Barend Hooykaas jr., aannemer was L.C. van der Vlugt jr.. Het pand van de Adriaanstichting aan de Straatweg 226 in Hillegersberg werd geopend op 23 april 1914. Hierbij voerde o.a. burgemeester De Villeneuve het woord. In het gebouw waren dagverblijven, twee schoollokalen en een werkplaats. De aanwezigheid van een elektrische lift en keuken ‘vol comfort’ was modern voor die tijd. Er konden aanvankelijk maximaal twintig kinderen worden geplaatst. De kinderen sliepen in slaapzalen op de zolder. Er was ruimte voor latere uitbreiding: in 1919 waren er al 70 ‘patiënten’.

Voor het welzijn van de kinderen was de tuin was erg belangrijk: er was een speelplaats, een warmoezerij (=tuinbouwbedrijf) en een schooltuin. Ook stonden vruchtbomen in de grote tuin die grensde aan de Bergse Voorplas.

De ‘patiënten’
Voor opname in het tehuis kwamen alleen kinderen in aanmerking die beschikten over 'goede geestvermogens'. Door hun ziekte konden de kinderen niet in een gewoon huisgezin of een gewone school een opleiding 'tot een nuttig beroep' krijgen. De heer M.A. Boom was vanaf 1916 hoofd van de school aan de Adriaanstichting. Er was een volledige orthopedisch-chirurgische behandelruimte, jaarlijks werden zo’n 60 tot 80 operaties uitgevoerd, waarvan de meeste onder volledige verdoving. In 1930 werd de operatiekamer vernieuwd. Naast de medische kant was er gewoon- en ambachtsonderwijs, waarvan de meeste kinderen gebruik maakten. Bij mooi weer werd les gegeven in de open lucht. De kinderen werden opgeleid tot o.a. hovenier, mandenmaker, administratief medewerker en kleermaker. De kinderen konden er blijven tot hun 21ste of korter als de opleiding eerder was afgerond. Het aantal plaatsen nam snel toe, in 1921 was het al verdubbeld tot 40. Er waren desalniettemin wachtlijsten. Ook werden enkele externe patiënten behandeld.
Het jaarverslag over 1934 meldt dat voortaan ook patiënten met een geestelijke beperking zullen worden opgenomen als zij behandeling voor een lichaamsgebrek nodig hebben.

Exploitatie
Er moest veel deskundig personeel worden aangetrokken. Voor de medische zorg was orthopedist dr. J. van Assen als geneesheer-directeur en was ook de Hillegersbergse arts dr. D. van Dijk aan de Adriaanstichting verbonden. Het was niet eenvoudig de stichting financieel te runnen. Er was een varkensfokkerij, een rietvlechterij en een tuinderij en er werden vruchten, groenten en manden verkocht. Het verpleeggeld kon vooral dankzij de giften van mej. De Monchy in de eerste jaren laag gehouden worden, in 1914 was dat minder dan 1 gulden per dag. De inkomsten uit de 'producten' bleek echter te gering, de verpleegprijs moest omhoog, in 1921 werd deze 2 gulden en in 1924 werd het 3,20 gulden.

Het werk van de Adriaanstichting stond landelijk breed en zeer positief in de belangstelling. Het werk werd zeer gewaardeerd, maar was kostbaar en zeker niet kostendekkend. Na het overlijden van mej. De Monchy in 1926 was de stichting afhankelijk van de liefdadigheid. Vanaf 1927 gaf de gemeente Hillegersberg subsidie en vanaf 1931 ook het ministerie van onderwijs. Desalniettemin waren de financiële zorgen eind jaren ’30 groot, dit vooral vanwege de algemene economische crisis. Het aantal behandelde kinderen nam in die jaren af.

In 1927 bracht de Koningin-moeder (Koningin Emma) op donderdagmiddag 5 mei een bezoek aan de Adriaanstichting. De kranten vermeldden dat “na den rondgang H.M. de patiëntjes een herinnering had uitgereikt”. In 1939 werd het 25-jarig bestaan van de Adriaanstichting herdacht. Er was o.a. een tentoonstelling, de uitgave van een boekje en een receptie op zaterdag 22 april. De minister van Sociale Zaken, prof. mr. C.P.M. Romme, wethouder Verbeek van Hillegersberg, burgemeester Oud van Rotterdam, de voorzitter van het college van regenten mr. E.F. Bonjer en anderen spraken bij de receptie. In juli 1939 berichtten de kranten dat de Adriaanstichting een belangrijke gift had gekregen van H.M. de Koningin.

Na de oorlog
De aandacht voor het gehandicapte kind werd in de loop der jaren groter. De Adriaanstichting bleef in de belangstelling staan. De zorg bleef, de verpleegprijs steeg, reorganisaties en uitbreidingen vonden plaats. In december 1957 opende de Rotterdamse wethouder van onderwijs en volksontwikkeling A.J. van der Vlerk een nieuwe gebouw voor als gemeentelijke Mytylschool, waar hij zei dat bij de bouw en inrichting dankbaar gebruik was gemaakt van de kennis van de Adriaanstichting. Hier vonden ‘externe kinderen’ hun plek. In 1964, bij het 50-jarig bestaan, kwam burgemeester mr. G.E. van Walsum naar de Adriaanstichting, hij onderstreepte bij de gasten op de receptie het belang van de Adriaanstichting.

Voor de kinderen werden bijzondere gebeurtenissen georganiseerd.  Zo kreeg op Koninginnedag 1958 de Adriaanstichting bezoek van de 'Zuivelkoningin'. Nadat deze koningin was geland op het helipoort in de stad en een bezoek was gebracht aan de zuiveltentoonstelling op de Kruiskade werd een bezoek gebracht aan de Adriaanstichting. Voor alle patiëntjes bracht de koningin feestmutsen en toeters mee.

In 1961 is de Stichting Rotterdams Kinderrevalidatie Fonds Adriaanstichting (KFA) opgericht als een steunstichting voor de Adriaanstichting. Het doel was het verwerven van middelen om het werk van de Adriaanstichting beter mogelijk te maken. Vanaf 1966 werd de doelstelling van de stichting aangepast, in plaats van het onderwijs kwam het revalideren van mindervalide kinderen centraal te staan.

In 1967 werd de omvorming gerealiseerd van orthopedische kliniek in een kinderrevalidatie-centrum. Hoewel er in 1967 al plannen waren van de Adriaanstichting en de Mytylschool voor een nieuwe vestiging aan de Ringdijk, was duidelijk dat de realisatie daarvan nog lang zou duren. In 1967 startte dus nog een grote verbouwing aan de het pand aan de Straatweg.

Nieuwe panden
De eerste steen voor het nieuwe complex voor de Adriaanstichting en de gemeentelijke mytylschool aan de Ringdijk werd op 23 maart 1976 geplaatst door prinses Beatrix, o.a. in aanwezigheid van burgemeester A. van der Louw.  In 1977 verhuisde de Adriaanstichting naar de Ringdijk 84. De nieuwbouw was berekend op een dagelijkse revalidatiebehandeling van ongeveer 250 kinderen van wie er 40 intern gehuisvest waren. De onderwijsaccommodatie was geschikt voor een kleine 200 leerlingen. Op 15 maart 1978 werd het complex officieel geopend door staatssecretaris A.J. Hermes van onderwijs.

In de jaren '80 werd ter nagedachtenis aan de verzetsgroep 'Theo' die in de oorlog aan de Ringdijk op de plek waar later de Adriaanstichting stond, in een 'Plashuisje' bijeenkomsten had, een houten speelhuisje gebouwd. Op de buitenmuur van dit speelhuisje werd een bronzen gedenkplaat aangebracht die werd ontworpen door Ger van Iersel. De tekst luidt: "Schuilhut 1940-1945, toen ernst - nu spel". 

De Adriaanstichting is in 1993 gefuseerd met de toen opgerichte stichting voor de revalidatie van volwassenen. De revalidatie van kinderen en volwassenen vindt nu plaats onder de naam “Rijndam Revalidatie”. Nog steeds gaat het meedoen in onderwijs, dagbesteding, muziek, spel en hobby. Op de locatie Ringdijk zijn ook veel behandelfaciliteiten, inclusief fitnessruimtes en een zwembad waar kinderen aan sport en spel doen om hun kracht en uithoudingsvermogen te vergroten. Er is ook een speeltuin. Eén van de vergaderzalen is genoemd naar Adriaan de Monchy.

Aan de Hazelaarweg kregen Rijndam Revalisdatie en de stichting BOOR een nieuw pand. In het Rotterdamse Onderwijs- en revalidatiecentrum, kortweg ROeR, krijgen kinderen en jongeren met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking vanaf 2024 zorg en onderwijs.

Het ‘oude’ pand
Vanaf 1 augustus 1979 stond het oude pand van de Adriaanstichting leeg. Er waren verschillende plannen voor invulling zoals de vestiging van kleine kantoortjes of van het Natuur Historisch Museum of van het Medisch Pedagogisch Instituut. De wijkraad maakte zich sterk voor een sociale of culturele instelling. In mei 1981 is het pand gekraakt door jongeren om er een opvangtehuis voor ex-gedetineerden van te maken. In augustus 1983 namen de krakers en de buurtbewoners het initiatief het pand op te knappen. Via een stichting wilden zij creatieve cursussen en een macrobiotisch restaurantje beginnen. O.a. met een windmolen en een biogasinstallatie wilden ze selfsupporting worden. Omwonenden en de deelgemeenteraad waren enthousiast: zij wilden geen sloop, kantoren of woningen, zij wilden het pand behouden.

Het pand viel echter een prooi aan regen wind en aan vernielzucht. De deelgemeenteraad moest wel instemmen met sloop en nieuwbouw. Dat gebeurde ook: in 1990 werd appartementengebouw "De Adriaan" (Straatweg 214 tot en met 226) in gebruik genomen.