Recreatiegebied 'De Wilgenplas'

De recreatieve ontwikkeling van en rond Wilgenplas
De Wilgenplas is ontstaan toen in 1905 grond nodig was voor het aanleggen van de Hofpleinspoorlijn. Een heel bijzondere spoorlijn overigens: de treinen zouden worden getrokken door elektrische locomotieven. Dat was heel modern in een tijd dat vrijwel alle treinen nog werden getrokken door stoomlocomotieven. Door de zandwinning ontstond een 3,5 ha. grote en drie meter diepe kuil die zich vulde met uit de zandbodem opwellend water. De spoorlijn werd in 1908 geopend.

Eigenlijk is het verwonderlijk dat het tot eind jaren '20 duurde voor iemand op het idee kwam dat een zo mooie heldere plas van ongeveer 100.00 kubieke meter water bij de grote stad commerciële mogelijkheden bood. Toen kocht Arie Poot de plas en grond er omheen en maakte er voor zichzelf een uitspanningsplaats van. Hij liet rondom de plas wilgen planten, zette vis uit en kocht honderden kippen, eenden, ganzen en zwanen. Poot besefte zich dat wat het, inmiddels tot Wilgenplas gedoopte water voor hem en zijn vrienden was, het ook zou kunnen zijn voor vele anderen: een prachtige zwemgelegenheid. De gemeente Schiebroek wilde de grond en het water van Poot kopen om vervolgens zelf inkomsten te verwerven uit de zwembad. De gemeente stond vanwege haar slechte financiële positie onder curatele van de provincie. De grondaankoop ging niet door omdat de provincie dit verbood.

Poot besloot de zaak zelf verder ter hand te nemen: zes weken later was 'De Wilgenplas' omgetoverd in een modern openluchtbad. Poot bouwde een café-restaurant en legde een plankier aan met daarbij 90 kleedkamers. Voor de buffetruimte was de inventaris van het oude café-restaurant Pschorr overgenomen. In het openluchtzwembad werden vlotten aangebracht en in het midden was een grote drijvende speelbal. De bal had heel veel handvaten, zodat er allerlei capriolen mee uitgehaald werden. Op de bal werd gesponsord door de Bijenkorf, wat er uiteraard met grote letters op stond. De lengte van de vlonders rondom bedroeg meer dan een kilometer. Er kwam een duiktoren van tien meter hoogte en twee duikplanken van drie meter. Op het aangrenzende terrein lig- en sportvelden met allerlei turntoestellen en klimrekken. Ook liet Poot een in Duitsland zozeer in de mode zijnd Röhnrad aanleggen. Om bij de Wilgenplas te kunnen komen moest men onder de spoorbaan door. Poot liet, met toestemming van de spoorwegen een tunnel van 2,5 meter breed onder de spoorbaan graven. De Wilgenplas werd een openluchtzwembad van 300 x 120 meter en een oppervlakte van 35.000 m2 het grootste zwembad van Nederland.

In mei 1931 ging de Wilgenplas als zwembad open, met vrolijk wapperende vlaggen die Poot had overgenomen uit de boedel van de NeNijTo. De zomer van 1931 was geen mooie zomer, maar er waren toch dagen dat het aantal bezoekers opliep tot zo'n 6.000. Gedurende het gehele eerste seizoen van 1931, dat elk jaar liep van half mei tot half september, werd de nieuwe badgelegenheid door ongeveer 100.000 mensen bezocht.

Bereikbaarheid
Het succes van het eerste jaar deed Poot besluiten de verbindingen met de stad te laten verbeteren. De tunnel onder de spoorbaan werd verbreed en in aansluiting met het bestaande uitbreidingsplan van Schiebroek werd dwars door het weiland een 15 meter brede en 1,5 kilometer lange klinkerstraat aangelegd zodat de Wilgenplas ook makkelijk bereikbaar werd. Er werden stallingen voor fietsen, motoren en auto's aangelegd. Bus S van de TOD kwam zo bij de Wilgenplas. Ook de spoorwegen wilden wel hun deel van het vervoer en zo kwam er in de plaats van de halte Adrianalaan een nieuwe halte 'Wilgenplas', waar vanaf 15 mei 1932 elk half uur een trein zou stoppen. De Hofpleinlijn had met Pinksteren 1932 al direct ruim 4000 reizigers op halte Wilgenplas, in de volgende zomers was het regelmatig een veelvoud hiervan. Extra halfuur- en kwartierdiensten werden ingelegd, afhankelijk van de beschikbaarheid van materieel.

In 1932 liet Poot de 'Wilgenplas-express' rijden: twee toeristentreintjes. Het waren twee D.A.F.-opleggers met elk twee aanhangers met zitplaatsen in de lengterichting onder een rood en wit gestreept zeildoek. Het Lunapark en omgeving kon vanaf 14 mei 1932 worden bereikt door een verkorte verbinding van drie kilometer vanaf de Kleiweg/ Uitweg. Dit kon nog niet direct met de D.A.F.-wagens, die kwamen een maand later. Voor een rit moest wel worden betaald, velen bespaarden zich dat liever en gingen lopen.

Uitbouw van het zwembad tot een lunapark
In eigen beheer liet Poot het park na het zo succesvolle eerste seizoen verder uitbouwen. Het park bood, in deze crisisjaren, ook veel zeer welkome werkgelegenheid, zowel bij de aanleg als bij het beheer. In de winter van 1931-1932 waren voor Poot zo'n 300 werklieden aan de slag. Het aantal kleedkamers werd uitgebreid tot maar liefst 1.800. De kleedkamers vormden een "cabinedorp", met een palmenlaan in het midden. Elke cabine heeft een eigen sleutel, die op geen andere past en voor 35 cent kan men zo’n cabine voor een dag huren en ook van zwemgelegenheid gebruik maken. Iedere bader kreeg een waterdicht doosje van bakeliet in bruikleen, waarin hij zijn kostbaarheden kon opbergen en, ook tijdens het zwemmen, aan een gordel om zijn middel kon dragen. Rondom den plas werd een vijf meter brede en een kilometer lange wandelboulevard aangelegd. Voor dames, die liever niet gemengd wilden zwemmen, werd een afzonderlijk bassin gegraven is van 2.500 vierkante meter oppervlakte, met een diep en ondiep gedeelte. Ook werden oefenbassins gegraven. In de Wilgenplas zelf werd voor de kleuters een stukje strand afgescheiden. Vijftien badmeesters en badmeesteressen werden bij het te verwachten drukke bezoek aangetrokken om toezicht te houden.

Op 14 mei 1932 werd het 'grote lunapark' geopend. Zoals Poot zei: 'de grootste vermakelijkheidsinrichting van Nederland'. Het Rotterdamsch Nieuwsblad van 13 mei meldde dat het park gedurende de vijf zomermaanden zou zijn geopend, permanent voor vijf jaar. De krant schreef verder: "Van verre ziet men eerst de reusachtige auto-achtbaan (158 meter lang, 25 meter breed en 20 meter hoog). Op dertig meter hoogte stralen de lichtreclames over het feestbrandpunt.".

Op zaterdag 13 augustus 1932 werd een sprookjesachtig feest gevierd onder de naam 'Venetiaanse Nacht'. Het evenement begon om negen uur 's avonds en duurde tot drie uur in de nacht. De verlichting bestond onder andere uit 20.000 lampions en een groot aantal schijnwerpers. Op pontons in de Plas verrees een silhouet van Venetië, inclusief de Rialtobrug, de Campanile, de paleizen, kerktorens en natuurlijk de Brug der Zuchten. Tussen tien uur en half elf vond een gondelvaart plaats met versierde kano’s en andere lichte vaartuigen. Daarnaast gaf de Koninklijke Militaire Kapel van de Grenadiers een concert. Twintig Italiaanse zangers voeren in gondels over het water en brachten traditionele volksliederen ten gehore. In het lunapark werd een groot bal-champêtre gehouden, waarbij twee orkesten optraden. In het Beierse Bierhuis was het één groot feest. Het spektakel werd afgesloten met een indrukwekkende show van Bengaals vuur en Chinees vuurwerk. In 1933 zijn er twee 50-meterbaden gebouwd, waar op 22 juli 1934 twee Nederlandse records werden gezwommen: Rie Mastenbroek op de 400 meter vrije slag en Willy den Ouden op de 100 meter.

Er ontstond in 1932 naast het zwembad een volledig ontspanningspark. In totaal waren er 75 'attracties van meest modernen aard'. Het park had een achtbaan met een hoogte van 20 meter en een lengte van 158 meter. Er was een zweefmolen, een auto-skooter, poffertjes- en wafelkramen, er was de schiettent 'Zum tolle Christian' en er was de cirkel des doods met een Engelsman in zijn adembenemende ritten. En natuurlijk kon je op verschillende plekken eten en drinken, zoals in het Duitse bierhuis 'Ober Bayern'. Alle wegen waren met tegels bestraat. een twaalftal tennisbanen was in 1932 in aanleg, ook een ijs- en een wielerbaan werden ontworpen.

Op het Wilgenplasterrein was ook een politiepost, onder andere noodzakelijk vanwege de vele diefstallen die in de grote drukte 'gemakkelijk' konden plaatsvinden. Er werden tijdelijk zes agenten aan het bescheiden Schiebroekse korps toegevoegd, drie uit de omgeving en drie uit plaatsen elders in Nederland. Jos Roozenbeek, de zoon van de wijkagent Ger Roozenbeek, had nog mooie herinneringen van zijn vader: "Ik weet dat er zelfs een aantal jaren op zomerdagen een permanente politiepost was die door een agent werd bemand. Mijn vader werd regelmatig voor deze dienst ingeroosterd. Destijds droegen ze zelfs een politiezomeruniformen met korte mouwen en een bermuda.".

In 1934 werd een omroepinstallatie aangelegd die niet alleen zorgt voor radiomuziek, maar ook boodschappen over geheel het terrein kan verspreiden. "Zo ontbreken zelfs de nieuwste snufjes niet", er was kortom alles en meer dan wat in een 'Lunapark' thuishoort.

Ook 's avonds werden bij de Wilgenplas evenementen georganiseerd. Het hoogtepunt was een Venetiaans nachtfeest, waarbij de plas met enorme feeëriek verlichte decorstukken werd verfraaid.

Xerxes
In 1932 was even ten noorden van het attractiepark een voetbalstadion voor Xerxes gekomen. Ook het stadion was een initiatief van Arie Poot. Het stadion had 32.000 plaatsen en was na het Olympisch Stadion in Amsterdam het grootste stadion van Nederland. Acht seizoenen speelde Xerxes op 'Wilgenplas'. Xerxes slaagde er niet in het stadion vol te krijgen, de hierdoor oplopende veerliezen werden zo groot dat in 1940 het faillisement werd aangevraagd. Zo bleef de club in 1940  na de acht seizoenen met lege handen achter en speelde een jaar later weer op een sober en piepklein terrein aan het Schiekanaal.

Het einde
Het lunapark draaide helaas echter met groot verlies, de schuldeisers van Poot vroegen zijn faillissement aan. Het lunapark moest sluiten. Xerxes kreeg het stadion niet vol, ook hier vroegen de schuldeisers het faillissement aan. Al aan het einde vasn het seizoen van 1933 vroeg Poot surseance van betaling aan. Er werd echter een oplossing gevonden en de Wilgenplas bleef voortbestaan. In 1937 moest aan het eind van het seizoen aangekondigd worden dat het terrein verkocht zou worden. Ook dat ging niet door omdat 'De Wilgenplas' kon worden gered. Poot ging door met het zwemmen en zonnebaden, dat was wel een groot succes (100.000 bezoekers in het seizoen). Maar eind 1939 viel het doek definitief. Op 18 april 1940 vond de publieke verkoping plaats van 'Ontspanningsoord De Wilgenplas' met o.a. drie geweldige zwembassins en lunapark, alsmede voetbalstadion Xerxes. Het grootste deel van de opstallen werd na de verkoop verwijderd. Ook het Xerxes-stadion werd afgebroken. Een zieltogend bestaan voor het zwembad begon. En het NS-station Wilgenplas werd 'gedegradeerd' tot NS-halte.

Enkele zaken had de gemeente Schiebroek aan het project van Arie Poot overgehouden: de verbreding van de Ringdijk en de nieuwe ophaalbrug over de Ringvaart bij de Uitweg.

Na de oorlog
Na de oorlog ging het zwembad, dat ook tijdens de oorlog gesloten bleef, direct weer open. Rond de plas was lang een smal boerenpaadje dat uitdaagde om op onderzoek uit te gaan in het natuurgebied.  In 1960 werd het bad definitief gesloten, omdat de ziekte van Weil was uitgebroken. Maar er mensen bleven er komen. "Het was heerlijk daar te zijn en je kon er heerlijk zwemmen.". In 1966 waren waren de houten kleedhokjes en de steiger er nog. In 1967 werd een deel van de plas gedempt om plaats te maken voor de G.K. van Hogendorpweg. Het restant van de Wilgenplas en de omgeving daarvan is nog steeds een recreatiegebied. In de plas wordt nu gevist, maar nauwelijks meer gezwommen. Van de zonneweide wordt op mooie dagen nog steeds gebruik gemaakt.