De molendriegang van Schiebroek
(1772-1914)
Op 5 augustus 1772 verleenden de Staten van Holland en West-Friesland vergunning voor de droogmaking van de veenplassen ten noorden en ten westen van het dorp Hillegersberg. Na droogmaling in 1780 ontstonden de polders Schiebroek en 110-Morgen. Tussen de twee polders loopt een weg: de Hoge (en Lage) Limiet, de grens tussen Schiebroek en Hillegersberg.
Voor de bemaling van de polder Schiebroek werd een gang van drie schepradmolens aangelegd. De drie molens bevonden zich in een rechte lijn vanaf de Kastanjesingel via de Wilgenlei naar de Achterplas.
Meer details en afbeeldingen over de molens in Hillegersberg staan onder andere in het "Groot Rotterdams molenboek, deel 2 Noordoost, Zuid en West" (2013).
Bron kaart: Groot Rotterdams molenboek, deel 2.
Van bouw tot sloop
De voorbereiding van de droogmaking
Na de vergunningverlening op 5 augustus 1772 voor de drooglegging van de veenplassen ten noorden en ten westen van Hillegersberg werd om het plassengebied een dijk aangelegd en werd de Buyte Watering uitgegraven tot een ringvaart. Het oostelijk deel van de dijk is de huidige Ringdijk. Loodrecht op de Ringdijk en ringvaart (langs de tegenwoordige Wilgenlei) werd een molendriegang aangelegd. De molens werden aanbesteed op 4 november 1772. De Ringvaart werd aangelegd in 1773. De bouw van de molens vond plaats van 1773 tot 1777.
De bemaling door de molens
De drie schepradmolens pompten het water uit de droogmakerij naar de Ringvaart die in verbinding staat met de Bergse Plassen en de Rotte. Elke molen kon het water twee meter omhoog brengen. De ondermolen stond bij de hoek van de huidige Kastanjesingel. De middelmolen, ook wel tussenmolen genoemd, bevond zich nabij de hoek van de Meidoornsingel. De bovenmolen stond ten westen van de Ringdijk en sloeg het water uit op de Bergse Achterplas. Deze plas staat in verbinding met de Voorplas. Twee molens aan de Bergse Voorplas maalden het water vervolgens uit op de Rotte: De Prinsemolen en Broekse molen De Uil, die stond aan het einde van de Prins Bernhardkade. Dat water kwam vervolgens in de Nieuwe Maas en in de Noordzee. In 1780 was de Schiebroekseplas drooggemalen. De Schiebroekse Polder (558 ha.) ligt ruim vijf meter onder NAP. De polder had tochtsloten, haaks op de molensloot. Het gebied werd op deze wijze 'ontwaterd' en zo ontstonden de polders Schiebroek en 110-Morgen. De Prinsemolen had tot taak het bemalen van de Berg en Broekpolder. Daar kwam de bemaling van de naastliggende polders Schiebroek en 110- Morgen bij. Er was echter te weinig capaciteit om al het overtollige water weg te pompen. Regelmatig stonden dan ook de erven en de tuinen van het dorp Hillegersberg onder water. In 1881 werd De Uil vervangen door het stoomgemaal Berg en Broekse Verlaat en later nog door een elektrisch gemaal. Doordat dit gemaal veel meer maalvermogen had, kwam er einde aan de wateroverlast in Hillegersberg.
De plaats van de molendriegang is nog steeds in de structuur van het huidige Schiebroek terug te vinden. De tochtsloten van toen zijn nu de Meidoornsingel, de Kastanjesingel en de Lindesingel. De drie molens lagen aan wat sinds 1948 de Wilgenlei is. Destijds heette deze weg de Molensingel. Van 1941-1948 heette de weg Molenlei. De eerste molen te rekenen vanaf de Ringdijk was de (boven)molen van Piet Maasland. Vervolgens kwam de (midden)molen ter hoogte van de Paltroklaan van Piet van den Bos en tenslotte de (beneden)molen van Jan Noorlander ter hoogte van de Meidoornsingel.
De bemaling door een gemaal
De molens van de Schiebroekse molendriegang werden in 1913 vervangen door een elektrisch gemaal aan het eind van de Wilgenlei bij de Bergse Achterplas. De molens konden worden afgebroken en werden verkocht aan J.H. Breedveld (n.b.: niet te verwarren met A.J. Breedveld (1873-1962), lid van gemeenteraad van Hillegersberg van 1918-1941 en wethouder van 1919-1931). In 1914 liet J.H. Breedveld de molens afbreken.
De woning links naast het gemaal was de dienstwoning. De laatste (pomp) gemaalbeheerder die van deze dienstwoning gebruik maakte was Jacob Verboon. Hij woonde er vele jaren samen met zijn gezin. Naast gemaalbeheerder was hij ook melkboer. Later is Verboon ook werkzaam geweest op de Sunrise Limonadefabriek. Daar heeft hij tot aan zijn pensionering gewerkt. Eind jaren-80 is de dienstwoning verkocht.
Het gemaal heeft inmiddels geen hoofdfunctie meer omdat het water nu, normaal gesproken, afgevoerd wordt via een duiker onder de Ankie Verbeek-Ohrlaan naar het gemaal aan de Bergweg-Zuid. Vandaar gaat het naar het gemaal Lansingerland, waar het water op de Rotte uitgeslagen wordt. Op deze manier wordt voorkomen, dat water van relatief slechte kwaliteit uit de polder Schiebroek in de Bergse Plassen terecht komt.
Herdenkingsmonument
In 1973 is een monument geplaatst op de Wilgenlei ter hoogte van de Meidoornsingel om 200 jaar drooglegging te gedenken. In 2023 is het monument op initiatief van de Vereniging Stedebouwkundig Wijkbehoud en de bewonersvereniging Leven in Schiebroek opgeknapt en opnieuw onthuld ter gelegenheid van 250 jaar drooglegging. Op de plaats van het monument heeft ooit de middelmolen gestaan. Op het monumet staat de tekst: "eerst een moeras, daarna een plas, toen land voor ‘t vee en nu burgerstee".
