Chris van den Berg

Omstreeks 1931/ 1932 begon Chris van den Berg met zijn historisch onderzoekwerk binnen Rotterdam en Hillegersberg. Op zijn verzoek werd Van den Berg op 8 oktober 1935 door het gemeentebestuur van Hillegersberg benoemd tot onbezoldigd conservator van het gemeentearchief van Hillegersberg. 

Van den Berg was de oprichter van het 'Prentenkabinet Hillegersberg' (1935), organisator van een grote tentoonstelling over Oud-Hillegersberg (1938), de oprichter en voorzitter van de 'Vereniging Oud-Hillegersberg en Rotterban' (1940) en 1e voorzitter van de Vereniging voor Heemkunde en Cultuurbescherming te Hillegersberg. Van den Berg schreef o.a. 'Regenten van Kralingen'. 'De schoolmeester te Hillegersberg' en 'Geschiedenis van de kerk te Hillegersberg'. 

Prentenkabinet van de gemeente Hillegersberg
Van den Berg richtte in 1935 het Prentenkabinet Hillegersberg op. Het Prentenkabinet had tot doel een historisch-topografische verzameling van Hillegersberg op te bouwen alsmede schilderijen en relevante voorwerpen te verzamelen betreffende de geschiedenis van Hillegersberg.

Van den Berg zette zich in, ondanks de moeilijke omstandigheden (oorlogsjaren, annexatie van Hillegersberg en zijn evacuatie naar het midden des lands), de historisch-topografische verzameling van Hillegersberg (het Prentenkabinet) zo sterk mogelijk uit te breiden. Begonnen in 1935 had Van den Berg in 1937 al veel materiaal voor zijn 'Prentenkabinet'. Het kon worden ondergebracht in het oude Raadhuis aan de Kerkstraat. Tot dan hadden al 23 kunstenaars werken geschonken, onder wie: G. Altmann, Pieter den Besten, Jaap Gidding, Aart Glansdorp, J.H. van Mastenbroek,  M.J. Richters, Joh. Tielens en Kees de Voogd. Ook particulieren schonken aan het Prentenkabinet, onder wie A.W. Cossee,  C.N.A. Loos en C. Pouderoyen sr. Ook werden enkele aankopen gedaan zoals een aquarel van Eug. Rensburg en een schetstekening anno 1731 in Oost-Indische inkt 'Gezigt op het dorp Hillegersbergh'. Er werden ook tekeningen en prenten toegevoegd van gerenommeerde kunstenaars als Jan Verheul, Gerrit van Yperen, Jacob Kortebrant en Leendert Marinus Molendijk. Ook portretten van oud-burgemeesters van Hillegersberg werden in 1937 geschonken: door mw. E.F.W. Gugel-Maas Geesteranus, mej.W.N. Le Fèvre de Montigny en A.W. Cossee (die het portret van burgemeester de Villeneuve schonk).

Het Prentenkabinet kreeg in 1938 een eigen ruimte: het oude raadhuis van Hillegersberg aan de Kerkstraat. Van 24 september tot 4 oktober 1938 richtte Van den Berg een tentoonstelling in in het oude raadshuis over Oud-Hillegersberg. De tentoonstelling werd door burgemeester Van Kempen geopend. Er waren veel afbeeldingen bijeengebracht waaronder een kleurentekening van Willem van de Hoonaard en veel voorwerpen waaronder de heilige geestkist van Hillegontsberch anno 1600 en de nieuwe gemeentevlag. Inzenders waren o.a.: J. Verheul Dzn en A.W. Cossee.Naast kaarten en boeken maakten ook verschillende voorwerpen deel uit van het Prentenkabinet. Zo schonk het hoogheemraadschap Schieland een granieten grenspaal die ca. 1778 werd geplaatst in de bocht van de Limietkade bij de meest westelijk gelegen voormalige molen van de Bleiswijkse polders. 

Het bezit van het Prentenkabinet breidde zich gestaag uit door diverse schenkingen van historisch materiaal van verschillende, vaak bekende, Bergenaren.

Vereeniging Oud-Hillegersberg en de Rotterban
De op 9 maart 1940 opgerichte 'Vereeniging Oud-Hillegersberg en Rotterban' had ten doel "de bevordering van de kennis en de belangstelling in de geschiedenis van Hillegersberg, het gebied van de voormalige ambachtsheerlijkheid Hillegersberg en Rotterban en omstreken en het behoud van de aldaar nog aanwezige bouwwerken en voorwerpen, welke uit een oogpunt van kunst, locale geschiedenis of folklore van belang zijn.". De samenwerking van de vereniging met het Prentenkabinet Hillegersberg is vastgelegd in de statuten van de vereniging. 

Op 15 mei 1940 namen de Duitsers de macht over in Nederland. Op 29 mei 1940 meldde Van den Berg aan de burgemeester van Hillegersberg: "De lokaliteiten [van het Prentenkabinet] vond ik geheel ontruimd ten behoeve van den dienst voor hulpverleening van vluchtelingen uit Rotterdam. [...] Aangezien de verzameling zonder mijn tegenwoordigheid is geborgen, deel ik u beleefd mede niet aansprakelijk te kunnen zijn voor schade ten gevolge van onoordeelkundige verpakking of zoek zijn van stukken.". 

Op 20 juli 1940 werd aan de burgemeester van Hillegersberg, Van Kempen, het erevoorzitterschap van 'Oud-Hillegersberg en Rotterban' aangeboden. In de antwoordbrief van 25 juli 1940 zei de burgemeester dit gaarne te aanvaarden. Het prentenkabinet dreigde door de Duitse bezetter definitief te worden verbannen, maar door lobby van o.a. D.G. van Beuningen werd dat (deels)  teruggedraaid. Tijdens de algemene vergadering van de vereniging in maart 1941 werd Van Beuningen tot erelid benoemd. De vereniging maakte zich ook sterk voor de restauratie van de kasteelruïne: hiervoor was geld gereserveerd in een specifiek fonds. Onder de begunstigers van de vereniging bevond zich o.a. Jhr. P.T.M. Stoop, ambachtsheer van Hillegersberg.

Op 19 november 1940 verzoekt Van den Berg aan het College van B&W van Hillegersberg het Prentenkabinet weer wordt ondergebracht in het oude raadhuis, o.a. omdat bij hem "enkele invloedrijke leden hebben aangedrongen op expositie van de 500 prenten en de 50 schilderijen". Op zaterdag 21 juni 1941 is het Prentenkabinet heropend met een tentoonstelling met o.a. etsen van Aart Bijl, oudheidkundige voorwerpen van de weduwe van burgemeester de Villeneuve en de gevelsteen uit het oude brandspuithuisje aan de Dorpsstraat. Een gedeelte van de zolder werd ook bij de expositieruimte getrokken.

Vereeniging voor Heemkunde en cultuurbescherming
In het Rotterdamsch Nieuwsblad van 4 maart 1941 stond het bericht dat dezer dagen een vereeniging voor Heemkunde en Cultuurbescherming is opgericht onder voorzitterschap van Chris van den Berg. Ook Jaap Gidding maakte deel uit van het bestuur. De Vereeniging verzocht B&W van Hillegersberg in mei 1941 om, indien mogelijk, het Prentenkabinet aan de Kerkstraat, weer voor zijn oorspronkelijke doel in gebruik te geven. Ook verzocht de Vereeniging aan B&W om initiatief te nemen tot hetstel van de molen 'De vier winden'. 

Prentenkabinet na de annexatie
Na de annexatie op 1 augustus 1941schreef op 4 augustus de ex-gemeentesecretaris Van Ballegooij in zijn functie als chef van de hulpsecretarie te Hillegersberg aan Chris van den Berg dat hij de voorzittershamer en de ambtsketen van de burgemeester aan hem wilde overdragen. Van den Berg meldt Van Ballegooij de voorwerpen 'komende zaterdag' te zullen ophalen en op 10 augustus dat hij dat daadwerkelijk heeft gedaan.

Met de annexatie ging het eigendom van de verzameling van het Prentenkabinet over van de gemeente Hillegersberg naar de gemeente Rotterdam. Het toezicht op het Prentenkabinet kwam te vallen onder de Rotterdamse gemeentearchivaris. De annexatie van Hillegersberg bedreigde het voortbestaan van het Prentenkabinet en daarmee het werk van de vereniging.

Bij besluit van de burgemeester van Rotterdam van 16 december 1941 werd evenwel een reglement voor het Prentenkabinet Hillegersberg vastgesteld. Volgens dit reglement worden de verzamelingen afzonderlijk beheerd onder de naam 'Prentenkabinet Hillegersberg'. De schilderijen en historische voorwerpen van het Prentenkabinet werd als 'permanente' afdeling van het gemeentearchief van Rotterdam ondergebracht in het oude Raadhuis aan de Kerkstraat. De 'topographica' werd opgenomen in de atlas van het gemeentearchief en zou op gezette tijden met de zich in die verzameling bevindende prenten in wisselende tentoonstellingen onder de aandacht van nhet Hillegersbergse publiek worden gebracht. Dit reglement bleek echter zonder waarde...

Kort na de annexatie op 1 augustus 1941, namelijk al op 22 november 1941 moest het Prentenkabinet 'tijdelijk' plaatsmaken voor de Nutsbibliotheek. Op 25 november 1941 is het Prentenkabinet ontruimd: de boeken, prenten en schilderijen zijn overgebracht naar het Rotterdamse gemeentearchief, de overige voorwerpen naar het raadhuis. Daarmee is de sluiting van het Prentenkabinet voor onbepaalde tijd een feit.

In september 1942 werd het Prentenkabinet deels weer heropend, maar nu in het, na de annexatie niet meer als zodanig in gebruik zijnde, raadhuis aan de C.N.A. Looslaan: enkele vitrines en kasten en voorwerpen aan de muur in de bovenzaal. Met ingang van 1 december 1942 is publieke toegankelijkheid niet langer toegestaan. Op 29 maart 1943 werd het Prentenkabinet weer naar het gemeentearchief van Rotterdam overgebracht. In een brief van 14 februari 1944 van Van den Berg aan de Rotterdamse gemeentearchivaris Hazewinkel zei Van den Berg de door Hazewinkel gewenste liquidatie van het Prentenkabinet te eerbiedigen.

Op 9 november 1948 schreef Hazewinkel aan de Rotterdamse wethouder van Financiën: "Daar de verzamelingen van bovengenoemd Prentenkabinet reeds enige jaren geleden naar het Gemeentelijk Archiefdepôt aan de Mathenesserlaan zijn overgebracht en in de gemeentelijke collecties zijn verwerkt en er geen sprake van kan zijn dat het Prentenkabinet als zelstandige instelling zal herleven, kunnen de bovengenoemde regelingen [Reglement en Instructie voor den Beheerder van het Prentenkabinet in voormalig Hillegersberg] zonder meer voor vervallen worden verklaard.".

Alles naar het gemeentearchief van Rotterdam
Op 6 oktober 1982 droeg Van den Berg de nog bij hem berustende stukken met betrekking tot het Prentenkabinet van Hillegersberg en van de 'Vereeniging Oud-Hillegersberg en Rotterban' over aan het gemeentearchief van Rotterdam.

In oktober 2012 was werk uit het Hillegersbergse Prentenkabinet weer te zien. Tot 2011 was het archief van het Hillegersbergse Prentenkabinet in de vergetelheid geraakt. De Stichting Histories Hillegersberg exposeerde in de Hillegondakerk 'Hillegersberg -door de eeuwen- gezien' met afbeeldingen uit het Prentenkabinet van 1467 tot 1941.