Chris van den Berg

(1909-...)

Chris van den Berg is op 1 april 1909 geboren in Rotterdam. Voorouders kwamen uit Kralingen en Hillegersberg. Hij werkte o.a. bij het Departement van Waterstaat, was consul-generaal van Senegal en woonde in Rijswijk en Den Haag.

Van den Berg zijn belangstelling ging uit naar historisch onderzoek en het veiligstellen van cultureel erfgoed. In 1939 richtte hij de 'Vereeniging Oud-Hillegersberg en Rotteban' op.

foto: Chris van den Berg (1931)

Chris van den Berg, het prentenkabinet van  Hillegersberg en de 'Vereeninging Oud-Hillegersberg en Rotterban'

Omstreeks 1931/ 1932 begon Chris van den Berg met zijn historisch onderzoekwerk binnen Rotterdam en Hillegersberg. Op zijn verzoek werd Van den Berg op 8 oktober 1935 door het gemeentebestuur van Hillegersberg benoemd tot onbezoldigd conservator van het gemeentearchief van Hillegersberg. Van den Berg was naast conservator van het gemeentearchief, oprichter van het Prentenkabinet Hillegersberg, oprichter en voorzitter van de 'Vereniging Oud-Hillegersberg en Rotterban' en 1e voorzitter van de Vereniging voor Heemkunde en Cultuurbescherming te Hillegersberg. Van den Berg schreef o.a. 'Regenten van Kralingen'. 'De schoolmeester te Hillegersberg', 'Geschiedenis van de kerk te Hillegersberg'. 

De 'Vereeniging Oud-Hillegersberg en Rotterban' had ten doel "de bevordering van de kennis en de belangstelling in de geschiedenis van Hillegersberg, het gebied van de voormalige ambachtsheerlijkheid Hillegersberg en Rotterban en omstreken en het behoud van de aldaar nog aanwezige bouwwerken en voorwerpen, welke uit een oogpunt van kunst, locale geschiedenis of folklore van belang zijn.". De samenwerking van de vereniging met het Prentenkabinet Hillegersberg is vastgelegd in de statuten van de vereniging.

Van den Berg zette zich in, ondanks de moeilijke omstandigheden (oorlogsjaren, annexatie van Hillegersberg en zijn evacuatie naar het midden des lands),  de historisch-topografische verzameling van Hillegersberg (het Prentenkabinet) zo sterk mogelijk uit te breiden. Begonnen in 1935 had Van den Berg in 1937 al veel materiaal voor zijn 'Prentenkabinet'. Het kon worden ondergebracht in het Raadhuis. Tot dan hadden al 23 kunstenaars werken geschonken, onder wie: G. Altmann, Pieter den Besten, Jaap Gidding, Aart Glansdorp, J.H. van Mastenbroek,  M.J. Richters, Joh. Tielens en Kees de Voogd. Ook particulieren schonken aan het prentenkabinet, onder wie A.W. CosseeC.N.A. Loos en C. Pouderoyen sr. Ook werden enkele aankopen gedaan zoals een aquarel van Eug. Rensburg en een schetstekening anno 1731 in Oost-Indische inkt 'Gezigt op het dorp Hillegersbergh'. Er werden ook tekeningen en prenten toegevoegd van gerenommeerde kunstenaars als Jan Verheul, Gerrit van Yperen, Jacob Kortebrant en Leendert Marinus Molendijk.

Naast kaarten en boeken maakten ook verschillende voorwerpen deel uit van het prentenkabinet. Zo schonk het hoogheemraadschap Schieland een granieten grenspaal die ca. 1778 werd geplaatst in de bocht van de Limietkade bij de meest westelijk gelegen voormalige molen van de Bleiswijkse polders. De Vereniging Oud-Hillegersberg en Rotterban kreeg in 1938 een eigen ruimte: het oude raadhuis van Hillegersberg.

Op 20 juli 1940 werd aan de burgemeester van Hillegersberg, Van Kempen, het erevoorzitterschap van 'Oud-Hillegersberg en Rotterban' aangeboden. In de antwoordbrief van 25 juli 1940 zei de burgemeester dit gaarne te aanvaarden. Het prentenkabinet dreigde door de Duitse bezetter definitief te worden verbannen, maar door lobby van o.a. D.G. van Beuningen werd dat (deels)  teruggedraaid. Tijdens de algemene vergadering van de vereniging in maart 1941 werd Van Beuningen tot erelid benoemd. De vereniging maakte zich ook sterk voor de restauratie van de kasteelruïne: hiervoor was geld gereserveerd in een specifiek fonds. Onder de begunstigers van de vereniging bevond zich o.a. Jhr. P.T.M. Stoop, ambachtsheer van Hillegersberg.

Na de annexatie op 1 augustus 1941 ging het eigendom over naar Rotterdam en kwam het toezicht te vallen onder de Rotterdamse gemeentearchivaris. De annexatie van Hillegersberg bedreigde het voortbestaan van het Prentenkabinet en daarmee het werk van de vereniging. Bij besluit van de burgemeester van Rotterdam van 16 december 1941 werd evenwel een reglement voor het Prentenkabinet Hillegersberg vastgesteld. Volgens dit reglement worden de verzamelingen afzonderlijk beheerd onder de naam "Prentenkabinet Hillegersberg" en het Prentenkabinet werd als afdeling van het gemeentearchief van Rotterdam ondergebracht in het zgn. Oude Raadhuis aan de Kerkstraat. Dit reglement bleek echter zonder waarde...

Kort na de annexatie op 1 augustus 1941, namelijk al op 22 november 1941 moest het Prentenkabinet 'tijdelijk' plaatsmaken voor de Nutsbibliotheek. In september 1942 werd het Prentenkabinet weer heropend, maar nu in het, na de annexatie niet meer als zodanig in gebruik zijnde, raadhuis aan de C.N.A. Looslaan. Op 29 maart 1943 is het Prentenkabinet weer naar het gemeentearchief van Rotterdam overgebracht. In een brief van 14 februari 1944 van Van den Berg aan de Rotterdamse gemeentearchivaris Hazewinkel zegt Van den Berg de door Hazewinkel gewenste liquidatie van het Prentenkabinet te eerbiedigen.

Op 6 oktober 1982 droeg Van den Berg de nog bij hem berustende stukken met betrekking tot het Prentenkabinet van Hillegersberg en van de 'Vereeniging Oud-Hillegersberg en Rotterban' over aan het gemeentearchief van Rotterdam.

In oktober 2012 was werk uit het Hillegersbergse Prentenkabinet weer te zien. Tot 2011 was het archief van het Hillegersbergse Prentenkabinet in de vergetelheid geraakt. De Stichting Histories Hillegersberg exposeerde in de Hillegondakerk 'Hillegersberg -door de eeuwen- gezien' met afbeeldingen uit het Prentenkabinet van 1467 tot 1941.